PROSTAT İLTİHABI (PROSTATİT)

Prostatit, prostat bezinde ve çevre dokularda iltihaplanma ile ortaya çıkan durumdur. Prostat iltihabı ani başlangıçlı gelişir ise ‘Akut Prostatit’, 3 aydan uzun süredir devam eden şikâyetler mevcutsa ‘Kronik Prostatit’ olarak adlandırılır. Özellikle kronik prostatit neden olduğu fiziksel rahatsızlıklara ek olarak hastanın hayat kalitesini düşürmesi ve psikolojik durumunu olumsuz etkilemesiyle önem arz etmektedir.

AKUT PROSTAT İLTİHABI (AKUT PROSTATİT)
Akut prostat iltihabında semptomlar genellikle kısa süre içinde ani olarak gelişir. Genellikle idrar yolu enfeksiyonu ile aynı zamanda ortaya çıkar. Bu nedenle, mesane enfeksiyonu da (sistit) olaya eşlik edebilir.

Belirtiler şunları içerir:

• Prostattan gelişen ağrı: Çok şiddetli olabilir. Ağrı genellikle penis kökünde, anüs çevresinde, kasık kemiğinin hemen üstünde ve/veya belin alt kısmında hissedilir. Ağrı penise ve testislere (yumurtalara) yayılabilir. Dışkılama esnasında ciddi ağrılar olabilir.
• İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri: İdrar yaparken ağrı, sık idrara çıkma, acil idrar yapma isteği ve bazen idrarda kan olabilir. Bazı kişilerde idrar yapamama sorunları gelişebilir ve idrar tıkanması gerçekleşebilir (idrar retansiyonu).
• Ateş yüksekliği: Akut prostat iltihabında ateş yüksekliği, üşüme, titreme, yorgunluk ve halsizlik olabilir.
• Penis ve üretradan (idrar kanalı) akıntı
• Prostat bölgesinde aşırı hassasiyet

Akut prostat iltihabı nedenleri
Prostat iltihabının neden oluştuğu halen tam olarak bilinmemektedir. Ancak prostat iltihabı gelişiminde rol oynayan mekanizmalar ve riski artıran nedenler şunlardır:

• Mikropların (bakterilerin) neden olduğu enfeksiyon
En sık karşılaşılan nedendir. Bakteriler penis ucundan üretra aracılığıyla prostata geçiş gösterirler. Prostat yapısı itibariyle enfeksiyona neden olan mikropların yerleşmesi için uygun bir organdır. Prostata yerleşen mikroplar akut prostat iltihabına neden olur. Eğer akut enfeksiyon zamanında ve uygun tedavi edilmezse kronikleşebilir.
• Prostat biyopsisi sonrası. Prostat biyopsisi sonrası çok düşük olasılıkla da olsa akut prostat iltihabı gelişebilir.
• Sonda (kateter) takılması bakterilerin prostata geçişine izin verebilir. Bu, durum nadiren de olsa kapalı prostat veya mesane ameliyatlarına bağlı gelişebilir.
• Akut prostatit cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon olarak kabul edilmez, bu nedenle cinsel partner risk altında değildir!!!!

Akut prostat iltihabı görülme sıklığı nedir?
• Akut prostat iltihabı son derece nadir görülür.

Hangi testler yapılır?
Akut prostat iltihabı şüphesinde şu testler yapılır:
• Tam idrar tetkiki ve/veya idrar kültürü: İdrar tahlilinde enfeksiyon bulgusu varsa enfeksiyona neden olan mikrobu göstermek için idrar kültürü yapılır.
• Kan tetkikleri: Vücutta enfeksiyon varlığını gösteren değerlere bakılır.
• Görüntüleme tetkikleri (ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi vb): Enfeksiyona neden olabilecek idrar yolundaki herhangi bir sorunu ekarte etmek (idrar yolu taşı, prostat içinde oluşmuş apse) için görüntüleme tetkikleri yapılır.

Akut prostat iltihabı nasıl tedavi edilir?
Akut prostat iltihabı bazen çok ciddi seyredip ölümcül olabilir. Bu nedenle yoğun antibiyotik tedavisi gerekebilir. Eğer hastanın sağlık durumu iyi değilse (ciddi bulantı –kusmalar varsa ve ağız yoluyla iyi beslenemiyor veya sıvı alamıyorsa) hastaneye yatırılarak antibiyotik tedavisini damar yoluyla vermek gerekir. Antibiyotiklere ek olarak hastalara ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar verilir. Hasta idrar yapmakta çok güçlük çekiyor veya hiç idrar yapamıyorsa ince bir sonda takılır.

KRONİK PROSTAT İLTİHABI (KRONİK PROSTATİT/KRONİK PELVİK AĞRI SENDROMU)
Kronik prostat iltihabı tanısı için prostatit semptomlarının 3 aydan daha uzun sürmesi gerekmektedir.
Kronik prostat iltihabı aslında oldukça yaygındır. Kronik prostatit en sık 30-50 yaş arasındaki erkekleri etkilemekle birlikte her yaştaki erkekte görülebilir.

Semptomların özellikleri
Kronik prostatitin alevlenme döneminde genellikle penis kökünde, anüs çevresinde, kasık kemiğinin hemen üstünde ve/veya belin alt kısmında ağrı ve rahatsızlık hissedilir. Ağrı penis ucuna doğru ve testislere (yumurtalara) yayılabilir. Dışkılama esnasında ağrı veya penis ucundan akıntı olabilir.
Ayrıca idrar yaparken ağrı, sık idrara çıkma veya acil idrar yapma isteği gibi şikayetler görülebilir.
Kronik bakteriyel prostatit varsa, antibiyotiklerle tedavi edildiğinde semptomlar genellikle hafifler. Bununla birlikte, antibiyotikler enfeksiyonu prostat bezinden tamamen temizlemedikçe, enfeksiyonun tekrar ortaya çıkma (alevlenme) riski vardır.

Kronik prostat iltihabı semptomları şunları içerir
• Ağrı: Ağrı, kronik prostatitte ana semptomdur. Kronik prostatitte görülen ağrı çok farklı bölgeleri etkileyebilir. Ağrı genellikle penis kökü ve anüs çevresinde, kasık kemiğinin üst kısmında, testislerde (yumurtalar) ve kuyruk sokumu bölgesinde görülebilir. Bazen ağrı penisin ucuna doğru yayılır. Ağrının şiddeti günden güne değişebilir.

• İdrar semptomları: İdrar yaparken ağrı ve yanma, bazen acil idrar yapma isteği, idrara başlarken zorlanma, idrar akışının zayıf olması görülebilir. Özellikle cinsel ilişki esnasında boşalma sonrasında yapılan idrarda yanma ve ağrı olması kronik prostat iltihabı için tipiktir.

• Cinsel sorunlar: Sertleşme sorunu, cinsel isteksizlik, erken boşalma, meni içerisinde kan görülmesi, meni miktarında azalma ve tazyiğinde düşme. Bazen cinsel ilişki sonrası şikayetlerde artma gözlenebilir bu nedenle hasta cinsel ilişkiye girmekten kaçınabilir.

• Diğer belirtiler: Kronik yorgunluk, halsizlik ve depresyon benzeri bulgular görülebilir. Ayrıca bu hastalarda huzursuzluk, tedirginlik ve gerginlik oldukça sık görülür. Hasta kendisinde kötü bir hastalık olduğu ve teşhis edilemediği düşüncesindedir.

Kronik prostat iltihabı nedenleri nelerdir?
Kronik bakteriyel (enfeksiyöz) prostat iltihabı: Kronik bakteriyel prostatit, bir enfektif prostatit türüdür. Prostat bezinin bir mikrop (bakteriyel enfeksiyon) ile kalıcı (kronik) bir enfeksiyondan kaynaklanır. Kronik bakteriyel prostatite genellikle idrar enfeksiyonlarına neden olan aynı tip mikroplar (bakteriler) neden olur. Prostat bezi bakterileri barındırabilir ve bu nedenle tekrarlayan enfeksiyonlar oluşabilir. Kronik bakteriyel prostatit cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon değildir.

Kronik prostatit/kronik pelvik ağrı sendromu
Bu prostatit tipinde etken mikroplar değildir. Kronik prostatit, alt pelvik bölgesinde esas olarak penis kökü ve anüs çevresinde hissedilen kalıcı (kronik) bir rahatsızlık veya ağrıdır. Genellikle, hasta doktora başvurduğu dönemden önceki altı ay içinde en az üç aydır ağrı vardır. Bu tip kronik prostatitin nedeni tam olarak anlaşılamamıştır.

Kronik prostat iltihabı teşhisi nasıl konulmaktadır?
• Prostat bezinin makattan parmakla muayenesi: Parmakla makattan yapılan muayene ile prostatın büyüklüğü kabaca tahmin edilebilir. Ayrıca bu muayene prostattaki sertlik, hassasiyet ve nodül varlığı tespit edilerek prostat enfeksiyonu, iyi huylu prostat büyümesi ve prostat kanseri olasılığını belirlemek açısından da önemlidir. Kronik prostatitte muayenede prostat bezi aşırı hassas olabilir. Ayrıca muayene sırasında penis ucundan iltihaplı sıvı akıntısı olabilir.
• Tam idrar tetkiki ve idrar kültürü: İdrar yolu enfeksiyonunu dışlamak için genellikle idrar örnekleri alınır. Bu özellikle kronik bakteriyel prostatit için önemlidir. Ancak alevlenmeler arasında genellikle enfeksiyon bulgusu yoktur.
• Kan tahlili: Kan tahlilinde böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek için kan üre azotu (BUN) ve kreatinin prostat spesifik antijen (PSA) seviyesine bakılır. Özellikle kronik prostatitin alevlenme dönemlerinde PSA seviyeleri kanser şüphesi uyandıracak seviyelere çıkabilir.
• Kronik prostatite benzer şikayetlere neden olan cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyonu dışlamak için bazı sürüntü veya idrar testleri yapılabilir. Kronik prostatitin cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon olmadığını unutmayın!
• Prostattaki mikrobik enfeksiyonu dışlamak için prostattan bir sıvı (salgı) örneği alınabilir. Bu örnek makattan parmakla prostata masaj yapılarak alınır. Prostat masajıyla, prostattan gelen sıvı üretra aracılığıyla penis ucundan dışarı çıkar. Çıkan sıvı bakteri ve diğer mikropların varlığı açısından incelenir. Kronik pelvik ağrı sendromunda prostat sıvısında veya idrarda bakteri bulunmaz.

Kronik prostat iltihabı nasıl tedavi edilir?
Kronik prostatit için çeşitli tedaviler denenmiştir ancak şu an için rutin kullanılan standart bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Çok sıkı bir hasta hekim iş birliği olmadıkça tedavisi güç bir durumdur. Kullanılacak ilaçlar ve tedavi uygulamaları için sıkı bir iş birliği tedavi başarısını artıracak önemli bir husustur.

Kronik bakteriyel prostatit tedavisi:
• Yaşam tarzı değişiklikleri: Günlük sıvı alımının 2 litre civarında tutulması, acı biber gibi irritan yiyeceklerin azaltılması vb.
• Ağrı kesici ve ateş düşürücüler: Ağrıyı hafifletmek ve enfeksiyonun neden olduğu reaksiyonu ve ödemi azaltmak için kullanılabilir.
• Antibiyotikler: Kronik bakteriyel prostatit şüphesinde antibiyotik önerilmektedir. Antibiyotik tedavisi hastanın durumuna göre 2-6 hafta süreyle önerilebilir.
• Prostatektomi (prostat ameliyatı): Özellikle ileri yaştaki hastalarda prostat büyümesinin ve işeme zorluğunun neden olduğu kronik prostatit durumunda prostatın alınması (prostatektomi) düşünülebilir.
Kronik pelvik ağrı sendromu tedavisi:
• Antibiyotikler: Antibiyotiklerin etkinliğine ilişkin kanıtlar sınırlı olsa da başlangıçta denenebilir. Bazı antibiyotiklerin iltihap önleyici özellikleri de olabilir veya yapılan tetkiklerde tespiti zor olan bazı mikropları (bakterileri) temizleyebilirler.
• Alfa blokerler: Prostat bezi büyümesini tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır. Prostatın kas dokusunu ve mesanenin çıkışını gevşetirler. Birkaç farklı etken madde bulunmaktadır. Kronik pelvik ağrı sendromunun tedavisinde yardımcı oldukları yapılan çalışmalarda gösterilmiştir.
• Diğer ilaçlar: Biyoflavonoidler bitkisel kaynaklı ilaçlar ve finasterid (prostatı ‘küçültebilen’ ilaçlar).
• Stres yönetimi: Ağrının yönetiminde faydası olabilmektedir.
• Spazmın giderilmesi: Kronik enflamasyona bağlı gelişen spazmın giderilmesi için kas gevşeticiler önerilir.
• Kronik hastalık olgusuna bağlı gelişen depresyon ve anksiyete için antidepresifler ve anksiyolitikler.

Kronik Prostatit ve Pelvik Ağrı Sendromunda Şok Dalga Tedavisi
Kronik prostatitde ilaç tedavisi ve benzer yöntemlerden yeterince fayda görmeyen hastalarda şok dalga tedavisi uygulanmaktadır. Şok dalga tedavisinde düşük enerjili şok dalgaları sorunlu bölge üzerinde uygulandığında mekanik stres ve mikro travma gibi durumlara neden olur.

Bu değişimler prostat dokusundaki kan akış hızını arttırır. Böylece prostat ve çevre dokularda oluşan bir takım biyolojik reaksiyonlar sonucu olumlu iyileşmeler meydana gelir. Kronik prostatitte şok dalga tedavisi perine denilen bölgeden (yumurtalar ile makat arası) ve cilt üzerinden uygulanır.

Anestezi uygulaması, hastane yatışı ve herhangi bir girişim gerektirmez. İşlem sonrası hastalar günlük yaşantılarına devam edebilir.

Uygulama sıklığı ve sayısı cihazlara ve hastaya göre değişmekle birlikte yapılan çalışmalar haftada iki kez şok dalga tedavisi uygulamayı önerirken seans sayısını da 6-12 olarak öngörmüştür. İşlem ağrısızdır ve işleme bağlı herhangi bir komplikasyon bildirilmemiştir. Klinik çalışmalar kronik prostatitte şok dalga tedavisi etkinliğinin oldukça yüksek olduğunu göstermektedir.

Kronik prostatitli hastanın yaşam tarzında dikkat etmesi gerekenler
• Soğuk havalarda özellikle ayaklarını üşütmemelidirler.
• Soğuk zemine oturmamalıdırlar.
• Asitli ve alkollü içeceklerden mümkün olduğunca uzak durmalıdırlar.
• Acılı ve baharatlı yiyecekler tüketmemelidirler.
• Sık ilişki ve boşalma şikayetlerin azalmasına yardımcı olur.
• Sıcak oturma banyoları özellikle şikayetlerin arttığı dönemde bu hastalarda yararlıdır.
• Soğuk havuza veya denize girmemelidirler.
• Havuz veya denizden çıktıktan sonra ıslak mayo ile beklememelidirler.
• Kabız kalmamaya özen göstermelidirler.
• Stresten mümkün olduğunca uzak durmalıdırlar.

Kronik prostat iltihabının seyri nasıldır?
Kronik prostat iltihabının seyrini öngörmek oldukça zordur. Semptomlar uzun sürebilir, ancak şiddeti değişkendir. Ağrı kesiciler rahatsızlığı minimumda tutabilir. Kronik prostatit/kronik pelvik ağrı sendromu teşhisi konan erkeklerin çoğu, takip eden altı ay içinde semptomlarında düzelme olma eğilimindedir. Ancak kronik prostatit olan hastaların bir kısmında da semptomlar tekrarlama eğilimi göstermektedir.

Kronik prostatit hastanın psikolojik iyilik halini ve hayat kalitesini ileri derecede bozan bir hastalıktır. Kronik prostatit hastaları şikayetlerinin sık tekrarlama eğiliminde olduğunu bilmeliler. Ancak şunu vurgulamak gerekir ki bu hastalık ileride prostat kanserine ya da başka bir hastalığı yol açmaz. Hastanın hastalığıyla barışık olması ve gerek yaşam tarzı gerekse yeme içme alışkanlıkları konusunda şikayetlerini artıran tutum ve alışkanlıklardan uzak durmaları gereklidir. Son yıllarda uygulanmaya başlanan şok dalga tedavisi kronik prostatit hastalarının şikayetlerinin azaltma konusunda oldukça etkin gözükmektedir. Kronik prostatitli hastaların üroloğuyla yakın iş birliği içinde olmaları tedavi etkinliğini ve başarısını artıracak önemli bir unsurdur.